رادیوتراپی

مکان شما: / رادیوتراپی

  • رادیوتراپی

دیگر کاربردهای پرتودرمانی

 از بین بردن سلول‌های سرطانی و ضایعات ارگان‌های مختلف، بازتوانی و بهبود اعضاءی بدن بیمار (همچون کبد کلیه پروستات)، پیشگیری گسترش ضایعات اعضاءء و کاهش علائم بیماری (همانند درد).

دستگاه‌ها و ابزارهای مختلف و گوناگونی برای درمان و توانبخشی بیمار توسط مهندسان پزشک ساخته و در اختیار پزشکان قرار گرفته‌است. یکی از این دستگاه‌های مهم و پرکاربرد رادیوتراپی یا پرتودرمانی می‌باشد. به بیانی دیگر پرتودرمانی، استفاده از اشعه پر انرژی (معمولاً اشعه X) به منظور از بین بردن سلول‌های سرطانی و ضایعات ارگان‌های مختلف می‌باشد. به طور کلی رادیوتراپی را به ۳ قسمت رادیوتراپی خارجی، رادیوتراپی داخلی (براکی تراپی) و رادیوتراپی سیستمیک تقسیم می‌کنند. سلولهای سرطانی در مقایسه با سلولهای سالم به رادیو تراپی حساسیت بیشتری نشان می‌دهند و در نتیجه تعداد بیشتری از آنها از بین خواهند رفت البته رادیو تراپی بر سلولهای سالم ناحیه درمان نیز تاثیر می‌گذارد اما آنها بر خلاف سلولهای سرطانی معمولاً بهبود یافته یا به سرعت خود را ترمیم می‌کنند. رادیوتراپی همچنان برای پیشگیری گسترش ضایعات اعضاء و برای کاهش علائم بیماری (همانند درد) نیز به کار برده می‌شود. اصولاً در این دستگاهها برای شناسایی و مکان یابی تومور و بافت مورد نظر برای دریافت پرتو از انواع مختلف پرتونگاری استفاده می‌گردد که شاید بتوان مرسوم­ترین آنها را پرتونگاری مقطعی تخمینی (CT)،  تصاویر رزونانس مغناطیسی (MRI) و اخیراً پرتونگاری مقطعی نشر پوزیترون (PET) معرفی نمود. حال پس از شناسایی موقعیت بافت مورد نظر بایستی مرحله شبیه سازی را شروع نمود که بر اساس آن آناتومی بیمار برنامه ریزی می‌شود. استفاده از پرتو در درمان سرطان یک فرایند پیچیده‌است که در بر گیرنده متخصصان آموزش دیده و تعداد زیادی از عوامل به هم پیوسته ‌است. متخصصین رادیوتراپی انکولوژی، متخصصین فیزیک پزشکی، دزیمتریست و متخصصین رادیوتراپی سال­ها دنبال لوازم و ابزار که به این فرآیند، بخصوص در موقعیت­یابی تومور، برنامه درمانی، اجرای درمان، و تحقیق کمک کنند، می‌گشتند. دقت در رادیوتراپی بسیار مهم است زیرا نتایج بالینی و تجربی نشان می‌دهند که کنترل تومور و پاسخ نرمال بافت می‌تواند یک عامل مهم درمقدار (دز) پرتو افشانی باشد و بنابراین، تغییرات کوچک در دز درمانی می‌تواند منجر به نتایج بزرگی در پاسخ تومور یا بافت نرمال شود. به علاوه، دزهای تجویز شده درمانی تومور معمولاً الزاماً به دزی که برای بافت نرمال قابل تحمل است نزدیک است. بنابراین برای درمان بهینه، دز پرتوافشانی باید با دقت بسیار بالا انجام شود. یک میزان ۵٪ ± توسط کمیسیون بین‌المللی سنجش و واحدهای پرتو افشانی (ICRU)  پیشنهاد شده‌است.

نزدیک دو سوم از بیماران سرطانی در جریان مداوای خود از پرتودرمانی استفاده می‌کنند. در سال ۲۰۰۴، این تعداد در آمریکا به ۱ میلیون نفر رسید. در این میان، سرطان پروستات، سرطان ریه، و سرطان سینه ۵۶٪ معضلات را تشکیل می‌دادند.

پیشینه

گوردون آیزاک، نخستین بیماری که توسط یک لیناک در ۱۹۵۷ برای رتینوبلاستوما معالجه گردید. تصویر از موسسه ملی سرطان آمریکا.

از زمان اولین ویرایش این دایره معارف، رشته رادیوتراپی انکولوژی تغییرات چشمگیری را پشت سر گذاشته‌ است. در آن زمان متخصصین رادیوتراپی انکولوژی برای برنامه­ریزی و درمان بیماران با استفاده از آنچه روش دو بعدی  (2D)  نامیده می‌شد، آموزش دیده بودند. این روش تأکید داشت بر استفاده از یک شبیه ساز مرسوم اشعه ایکس برای طراحی پرتال‌های پرتویی که بر اساس تکنیک‌های ترکیب اشعه‌ای استاندارد و استفاده از بوکمارک‌های استخوانی تجسم شده بر روی صفحه رادیوگرافی، هستند. این روش در حالی که هنوز توسط برخی کلینیک‌ها استفاده می‌شود به طور گسترده با یک روش سه بعدی (3D) در کلینیکهای پرتو درمانی مدرن جایگزین شده‌است. با معرفی سیستم‌های برنامه ریزی درمان 3 تجاری در اوایل دهه ۱۹۹۰ این روش امکان پذیر شد. در مقابل روش 2 D، برنامه ریزی درمان 3D  بر یک روش شبیه سازی مجازی بر پایه تصویر برای تعیین حجم تومور و اعضای مهم در خطر برای بیمار خاص تأکید دارد. این فرایند 3D  جدید برای متخصصین رادیوتراپی انکولوژی جهت تشخیص حجم و اعضاءی هدف را که در خطر هستند، با دقتی بسیار بالا تر از قبل، تقاضاهای جدیدی را ایجاد کرد. و همچنین برای متخصصین فیزیک پزشکی برای فراهم کردن فرایندهای با کیفیت مطمئن(QA)  و مؤثر برای اطمینان بخشیدن به استفاده ایمن از این برنامه ریزی جدید بر اساس تصویر و روش کنترل درمان کامپیوتری.

مشخص نیست که چه کسی برای نخستین مرتبه در تاریخ از پرتوهای یونیزان برای مقاصد درمانی استفاده کرد، اما یکی از اولین کوششهای اینچنینی متعلق به سال ۱۸۹۶ است که ویکتور دسپن بطور ناموفقی سعی در درمان سرطان معده با پرتوهای ایکس نمود. در آن زمان پرتوها دارای انرژی کافی نبودند و لذا پرتودرمانی را فقط برای غده‌های سطوحی امکان پذیر می‌نمودند. این وضعیت البته با ابداع تجهیزات ویژه ۲۰۰ کیلوولتی در سال ۱۹۲۲ میلادی دچار دگرگونی شد. در همان سال، یک جراح اتریشی بنام لئوپولد فرویند چگونگی درمان یک خال گوشتی توسط پرتوهای اشعه ایکس را برای نخستین بار به انجمن پزشکی وین نشان داد.

طراحان درمان در پرتو درمانی

مجموعه کارکنان هر مرکز رادیوتراپی به طراحی و درمان بیمار کمک می­کنند. تیم پرتو درمانی شامل رادیوتراپیست، دوزیمتریست (شخصی که دوز کامل و دقیق پرتو را مشخص می کند) ، فیزیست (فردی که کنترل دستگاه برای انتقال مقدار صحیح پرتو به محل تومور در بدن را انجام می دهد) و پرتوکار می باشد. معمولاً پرتو درمانی یک قسمت از درمان بیمار را شامل می شود در درمان تکمیلی معمولاً از شیمی درمانی استفاده می­شود. رادیوتراپیستRadiation oncologist ، از همکاری با متخصص سرطان شناس اطفال ، جراح و رادیولوژیست (پزشک متخصص در تهیه و تفسیر گرافیهای اندامهای بدن) پاتولوژیست (پزشک متخصص آسیب شناسی) سود می برد .

رادیوداروها (Radiopharmaceuticals) و چگونه استفاده آنها

این داروها که تحت عنوان رادیونوکلئوتید ها شناخته می شوند داروهای رادیواکتیوی هستند که برای درمان انواع سرطان شامل تومور تیروئید، تومور عود کرده قفسه سینه و تومور متاستاتیک استخوان استفاده میشوند. بیشترین استفاده مربوط به Samarium153  و Strontium89 می­باشد. این داروها بوسیله FDA برای کاهش درد متاستاتیک استخوان تأیید شده است. هردو دارو از طریق تزریق داخل وریدی و معمولاً در بیماران سرپایی مورد استفاده قرار می گیرند. بعضی مواقع این داروها به همراه رادیوتراپی خارجی استفاده میشود. انواع دیگر رادیونوکلئوتیدها P32، Rhodium186  و گالیم نیترات می باشد داروهای دیگری نیز تحت مطالعه و بررسی هستند.

عوارض جانبی پرتودرمانی

باعث سوختگی پوست می شود (مشابه آفتاب سوختگی). معمولاً در طول دوره رادیوتراپی استحمام مجاز نمی‌باشد. به طور کلی پرتودرمانی موجب ریزش مو نمی‌گردد ولی اگر پرتودهی در ناحیه سر باشد می تواند باعث ریزش موی سر گردد.

.

منابع انرژی مورد استفاده در پرتو درمانی داخلی

منابع تشعشع مورد استفاده در رادیوتراپی داخلی عبارتند از: ایزوتوپهای رادیواکتیو مانند (I131) و  Sr89، فسفر،palladium ، سزیم، ایریدیوم، فسفات یا کبالت، منابع دیگری هم در دست بررسی هستند .

 

در روش اول از یک دوز بالا برای تخریب بافت تومورال در مغز استفاده می شود. سر بیمار در یک قالب مخصوص که به جمجمه متصل است قرار می گیرد. از قالب به منظور تابش به خط مستقیم به تومور سر بیمار استفاده می شود. تابش دقیقاً در ناحیه مورد نظر خواهد بود. این روش بافتهای اطراف تومور عموماً از آسیب در امان خواهند ماند. این شیوه به سه صورت انجام می گیرد: روش متداول استفاده از فوتون های با انرژی زیاد شتاب دهنده خطی که Linac -based stereo tactic RT نامیده می شود. در دومین روش از پرتوی گامای CO60 و در روش سوم از پرتوهای ذرات باردار سنگین مثل پروتونها و یونهای هلیوم Stereo tactic استفاده می شود . این روش اکثراً در درمان تومورهای کوچک خوش خیم یا بد خیم مغز مثل مننژیوما، و تومور هیپوفیز همچنین در درمان بیماریهای دیگر مثل پارکینسون، صرع، تومورهای متاستاتیک مغز (تومورهایی که از قسمتهای دیگر بدن انتشار یافته‌اند) ، به صورت منفرد یا همراه با رادیوتراپی تمام مغز مورد استفاده قرار می گیرند.

در این روش از همان شیوه مورد استفاده در روش های قبل ولی با دوزهای پایین در تعداد جلسات متعدد استفاده می شود. دزهای کم و تعداد جلسات زیاد نتیجه را بهبود بخشیده ، عوارض اشعه را به حداقل می رساند. این روش برای درمان تومورهای مغزی با همان روشی که در قسمتهای دیگر بدن بکار می رود، استفاده می شود. در تحقیقات بالینی سودمندی این دو شیوه به صورت منفرد یا همراه با دیگر روش های پرتو درمانی در حال بررسی است .

منابع انرژی در رادیوتراپی خارجی

پرتودهی ممکن است توسط دستگاهی خارج از بدن (رادیوتراپی خارجی) یا توسط منبع پرتو در داخل بدن (رادیوتراپی داخلی) یا توسط مواد رادیواکتیو باز درداخل بدن انجام شود (رادیوتراپی سیستمیک). نوع پرتودهی به نوع تومور، تحمل بافت های سالم اطراف محل آن، مسافتی که پرتو باید در داخل بدن طی کند همچنین به سلامت عمومی بیمار، تاریخچه بیماری و اینکه آیا بیمار از روشهای دیگر درمان استفاده خواهد کرد یا نه و مجموعه ای عوامل دیگر بستگی دارد. در بیشتر بیماران از روش پرتودرمانی خارجی و در تعداری از بیماران از سه روش پرتو درمانی خارجی، داخلی، سیستمیک همراه با هم یا جداگانه استفاده می­شود.

رادیوتراپی خارجی: پرتودرمانی یا رادیوتراپی خارجی معمولاً در بیماران سرپایی مورد استفاده قرار می گیرد. در بیشتر این بیماران نیاز به بستری شدن در بیمارستان نیست رادیوتراپی خارجی برای درمان انواع سرطان شامل سرطان مثانه ، مغز ، پستان ، رکتوم ، پانکراس ، معده ، گردن رحم ، حنجره ، ریه ، پروستات و رحم استفاده میشود علاوه بر این رادیوتراپی خارجی ممکن است برای کاهش دردهای متاستاتیک یا مشکلات دیگر ناشی از گسترش تومورها مورد استفاده قرار گیرد.

دراین روش از ذرات هسته ای پر انرژی به جای فوتون استفاده می شود. این روش درمانی، رادیوتراپی ذره ای یا تشعشع ذره ای نامیده می شود. تشعشعات ذره ای به وسیله شتاب دهنده های خطی، سنکروترن و سیکلوترون تولید می شود. ذرات شتابدار عبارتند از : الکترون که به وسیله تیوب اشعه X تولید میشود، نوترون ها که به وسیله عناصر رادیواکتیو و تجهیزات مخصوص تولید می شوند. یون های سنگین مثل پروتون ها، هلیوم و ذرات باردار کوچک یعنی مزون که به وسیله شتابدهنده و یک سیستم مغناطیسی تولید میشوند. برخلاف پرتوهای ایکس و گاما ، پرتوهای ذره ای قدرت نفوذ کم دارند . بنابراین از این پرتوها معمولاً برای درمان تومورهای سطحی یا زیر جلدی استفاده می شوند .

در این روش از پرتوهای پروتونی استفاده می شود که انرژی خود را در یک ناحیه کوچک (Bragg peak) از دست می دهند. در این ناحیه دزهای بالا بر روی تومور با حداقل آسیب به بافت های نرمال متمرکز می شود . پروتون درمانی فعلاً در مراکز محدودی در ایالات متحده استفاده می شود . این شیوه برای درمان تومورهایی که عمل جراحی مشکل یا پر مخاطره است به کار می رود. تحقیقات کلینیکی برای استفاده از این روش در درمان ملانومای چشم، Retinoblastoma یک نوع تومور چشمی که بیشتر در اطفال زیر 5 سال اتفاق می افتد ) سارکومای عضلات مخطط، برخی انواع تومورهای سر و گردن ، پروستات ، مغز و ریه در حال انجام است.

در این روش از پرتوهای یون های کربن استفاده می شود که انرژی خود را در یک ناحیه ی کوچک (Bragg peak ) همانند پروتون از دست می دهند، و حداقل آسیب به بافت های سالم را در پی خواهد داشت. به علت هزینه ی بالای شتاب دهنده های تولید کننده ی یون های کربن با سرعت بالا ، به کار گیری این روش درمانی با محدودیت زیادی روبرو است.

انواع پرتودرمانی

پرتودهی ممکن است توسط دستگاهی خارج از بدن (رادیوتراپی خارجی) یا توسط منبع پرتو در داخل بدن (رادیوتراپی داخلی) یا توسط مواد رادیواکتیو باز درداخل بدن انجام شود (رادیوتراپی سیستمیک). نوع پرتودهی به نوع تومور، تحمل بافت های سالم اطراف محل آن، مسافتی که پرتو باید در داخل بدن طی کند همچنین به سلامت عمومی بیمار، تاریخچه بیماری و اینکه آیا بیمار از روشهای دیگر درمان استفاده خواهد کرد یا نه و مجموعه ای عوامل دیگر بستگی دارد. در بیشتر بیماران از روش پرتودرمانی خارجی و در تعداری از بیماران از سه روش پرتو درمانی خارجی، داخلی، سیستمیک همراه با هم یا جداگانه استفاده می­شود.

رادیوتراپی خارجی: پرتودرمانی یا رادیوتراپی خارجی معمولاً در بیماران سرپایی مورد استفاده قرار می گیرد. در بیشتر این بیماران نیاز به بستری شدن در بیمارستان نیست رادیوتراپی خارجی برای درمان انواع سرطان شامل سرطان مثانه ، مغز ، پستان ، رکتوم ، پانکراس ، معده ، گردن رحم ، حنجره ، ریه ، پروستات و رحم استفاده میشود علاوه بر این رادیوتراپی خارجی ممکن است برای کاهش دردهای متاستاتیک یا مشکلات دیگر ناشی از گسترش تومورها مورد استفاده قرار گیرد.

این روش نوعی پرتو درمانی خارجی همراه با جراحی است. IIORT  برای درمان تومورهای متمرکز که نمی توان آنها را به طور کامل خارج کرد یا ریسک عود مجدد وجود دارد استفاده می­شود. بعد از خارج کردن تمام یا بیشتر بافت تومورال یک دوز زیاد با انرژی بالا مستقیماً به محل تومور در حین جراحی داده میشود (بافت های سالم اطراف بوسیله شیلدهای مخصوصی حفاظت میشوند). بیمار بعد از عمل جراحی در بیمارستان بستری میشود این روش ممکن است در درمان تومور های تیروئید، gynecological , colorectal  روده باریک و لوزالمعده (پانکراس) استفاده شود. این روش برای درمان برخی از انواع تومور های مغز و سارکومای لگن در بزرگسالان تحت بررسی است .

رادیوتراپی تطبیقی برخلاف طرح درمان­های قدیمی سه بعدی است و از کامپیوتر برای هدف گیری دقیق تر تومور استفاده می شود. امروزه بیشتر متخصصین سرطان شناسی از این روش استفاده می­کنند. تصاویر سه بعدیCT ، MRI ، PET  و یاSPECT  تهیه و به کمک نرم ‌افزارهای مخصوص، پرتوهایی که با شکل تومور مطابقت دارند طراحی میشود. چون در این تکنیک بافت سالم اطراف تومور به طور وسیع از تشعشع دور است از دوزهای بالاتر برای درمان تومور می توان استفاده کرد.  استفاده از این روش در تومورهای Nasopharyngeal ، پروستات ریه، کبد و تومور های مغزی نتایج بهتری در برداشته است .

در این روش که یک نوع رادیوتراپی تطبیقی سه بعدی جدید است معمولاً از پرتوهای x با شدتهای متفاوت برای انتقال دزهای متفاوت پرتو به نواحی کوچک بافت به طور همزمان استفاده می شود . در این تکنولوژی نیز دزهای بالا به تومور و دزهای کمتر به بافتهای سالم اطراف می­رسد. در برخی تکنیک­ها بیمار دز روزانه بیشتری دریافت می­کند و زمان کل درمان کاهش و موفقیت درمان بیشتر می شود. IMRT ممکن است عوارض جانبی درمان را کاهش دهد. پرتودهی در این روش بوسیله یک شتاب دهنده خطی مجهز به کولیماتور Multileaf انجام می­شود (کولیماتور به شکل دادن دقیق پرتوها کمک می کند). با چرخش دستگاه به دور بدن بیمار پرتوها از بهترین زوایا وارد تومور می شوند. پرتوها تا حد امکان به طور دقیق با شکل تومور تطبیق داده می­شوند. چون دستگاه IMRT بسیار تخصصی است مراکز سرطان شناس به ندرت از این وسیله استفاده می کنند. این تکنولوژی جدید برای درمان تومورهای مغزی، سروگردن، حلق بینی، پستان، کبد، ریه، پروستات و رحم مورد استفاده قرار می­گیرد.  IMRT برای هر بیمار یا هر نوع توموری مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

براکی تراپی

در این روش منبع تشعشع که در یک پوشش نگهدارنده کوچک پیچیده شده در داخل تومور یا بسیار نزدیک به آن قرار میگیرد و Implant  یا ماده کاشتنی نامیده می شود. مواد کاشتنی ممکن است در شکلهای مختلف مانند سیمهای کوچک، تیوب­های پلاستیکی (کاتترها) ribbans  (رشته ای) کپسول یا به شکل دانه ای وجود داشته باشد. مواد کاشتنی مستقیماً در داخل بدن گذاشته میشوند. در رادیوتراپی داخلی ممکن است بیمار نیاز به بستری داشته باشد. رادیوتراپی داخلی معمولاً به یکی از روشهای زیر انجام میشود که هرکدام به طور جداگانه توضیح داده شده است . در هر سه روش از مواد کاشتنی سربسته استفاده میشود .

در این روش ماده رادیواکتیو در داخل بافت یا نزدیک محل تومور قرار میگیرد. این روش در درمان تومور های سر و گردن، پروستات ، گردن رحم (Cervix) ، تخمدان، پستان، نواحی لگن و اطراف مقعد استفاده میشود. در رادیوتراپی خارجی پستان ممکن است یک دوز بیشتر (Boost) به روش داخل نسجی یا خارجی به بیمار داده شود .

در این روش منبع رادیواکتیو بوسیله یک اپلیکاتور در داخل بدن قرار میگیرد. این روش معمولاً در درمان تومورهای رحم استفاده می شود . محققان در حال مطالعه و بررسی انواع رادیوتراپی داخلی برای درمان دیگر سرطانها شامل پستان، Bronchial، گردنی، مثانه، دهانی، Tracheal ,Rectal، رحم و واژن هستند.

در این روش از مواد رادیواکتیو مانند I131 Strontium89 به صورت خوراکی یا تزریقی استفاده می شود. این روش درمانی گاهی اوقات برای درمان سرطان تیروئید و لنفوم غیر هوچکینی بزرگسالان استفاده میشود. محققان در حال بررسی موادی هستند که بتواند برای درمان دیگر انواع سرطان استفاده شود .

 

مواقع استفاده از پرتودرمانی

رادیوتراپی ممکن است برای درمان انواع تومورهای جامد شامل تومورهای مغز، پستان، دهانه رحم (Cervix )، حنجره، ریه، پانکراس، پروستات، پوست، نخاع، معده، رحم یا سارکومای بافت نرم و استخوان درمان لوسمی و لنفوم (تومور سیستم لنفاوی) و برخی تومورهای خوش خیم به کار رود. مقدار دز مورد استفاده در پرتودرمانی به نوع تومور و بافت یا اندام‌های درمعرض آسیب بستگی دارد. برای بعضی از تومورها، پرتودهی به نواحی غیرتومورال برای جلوگیری از رشد مجدد سلولهای سرطانی صورت می‌گیرد. این تکنیک، پرتو درمانی پیشگیری کننده (Prophylactic) نامیده می‌شود. رادیوتراپی همچنین می‌تواند به کاهش علائم بیمار مثل درد ناشی از گسترش سرطان به استخوان یا سایر بافت‌های بدن کمک کند. این تکنیک رادیوتراپی تسکینی (Palliative)  نامیده می‌شود. به طور کلی درتعدادی از بیماران هدف از درمان، تخریب کامل تومور و بعضی بیماران کوچک کردن تومور یا کاهش علائم بیماری (مانند درد) است. نیمی از بیماران سرطانی پرتودرمانی می‌شوند. پرتودرمانی ممکن است بصورت منفرد یا همراه با دیگر روشهای درمان (شیمی درمانی یا جراحی) مورد استفاده قرار گیرد. حتی دربعضی موارد ممکن است بیش از یک روش پرتودرمانی به کار گرفته شود.

اندازه گیری دوز تشعشع

مقدار انرژی جذب شده در واحد جرم ماده دز جذبی یا دوز تشعشع نامیده می شود. تا قبل از سال 1985 واحد دز جذبی، راد (rad)  بود امروزه از واحد گری (Gy) استفاده می شود. یک گری برابر با rad 100 است (cGy = 1 rad ). دوز قابل تحمل بافت­های مختلف متفاوت است برای مثال کبد می تواند یک دز مجموع cGy3000 را تحمل کند در صورتی که کلیه ها قدرت تحمل cGy 1800 دارند . دز مجموع معمولاً به دزهای کوچک تر در تعداد جلسات معین که به صورت روزانه داده می شود ، تقسیم می­شود. این روش باعث افزایش تخریب سلول های سرطانی با حداقل آسیب به بافت سالم می شود. برای نشان دادن میزان آسیب سلول های سرطانی در مقایسه با سلول های سالم از یک ضریب به نام نسبت درمانی (therapeutic ratio )  استفاده می­شود.

پرتوهای LET Low و پرتوهای LET High

LET  معرف میزان انرژی به جا مانده از پرتو در هنگام عبور از بافت است. با جذب انرژی بیشتر سلولهای بیشتری از بین میروند. LET پرتوها متفاوت است. برای مثال پرتوهای x ، گاما و الکترونها Low LET و poins و نوترونها، یونهای سنگین LET High میباشند. تحقیق و بررسی درباره پرتوهایLET High  در حال انجام است. هزینه سنگین این تجهیزات و آموزش­های تخصصی مورد نیاز، استفاده از این پرتوها را به مراکز اندکی در ایالات متحده آمریکا محدود کرده است.

در هر بیمار، طراحی درمان برای محافظت بافت های سالم تا حدامکان انجام می شود. بیمار باید قبل از شروع دوره رادیو تراپی در جلسه ی طرح درمان شرکت کند. بیماری که با رادیو تراپی تحت درمان قرار می گیرد باید طرح درمان منحصر به فردی داشته باشد. به دلیل تنوع روش های پرتو دهی طراحی درمان یک گام اولیه و مهم برای درمان هر بیمار تحت پرتو درمانی است. قبل از پرتو درمانی گروه رادیوتراپی میزان و نوع پرتو را مشخص خواهند کرد. اگر بیمار باید تحت پرتو درمانی خارجی قرار گیرد رادیوتراپیست از روشی به نام شبیه سازی (Simulation) برای مشخص کردن هدف پرتویی استفاده می کند در طول انجام Simulation  بیمار به حالت آرام بر روی تخت قرار میگیرد و محدوده درمان توسط Simulation مشخص می­شود. شبیه سازی همچنین ممکن است شامل CT یا سایر روشهای تصویر برداری برای کمک به پرتوکار در جهت طراحی پرتو دهی باشد. Simulation  ممکن است باعث تغییراتی در طراحی درمان و در نتیجه محافظت بیشتر بافت سالم از تشعشعات شود. نواحی که باید تحت پرتودهی قرار گیرند توسط یک مارکر دائمی یا موقتی (ناتوی کوچک) مثل خالکوبی مشخص می شود. این نشانه ها در اولین جلسه درمان برای تعیین محل دقیق پرتو دهی به کار می رود . بسته به نوع پرتو درمانی، پرتوکار ممکن است از Mold یا وسایل دیگر برای بی حرکت نگه داشتن بیمار در طول درمان استفاده کند. این وسایل معمولاً از فوم، پلاستیک یا گچ ساخته می شوند . در بعضی موارد پرتوکار شیلدهایی را به منظور جلوگیری از نفوذ پرتو به ارگان و بافتهای اطراف محل درمان مورد استفاده قرار می دهد. زمانی که شبیه سازی کامل شد تیم رادیوتراپی برای تصمیم گیری درباره مقدار دوز مورد نیاز و چگونگی رساندن آن به محل مورد نظر و درمان هایی که درباره بیمار باید انجام گیرد تصمیم گیری می کند.

دسته بندی ابزار پرتودرمانی

جهت کمک به تجسم و تعیین اندازه تومور برای بدست آوردن سنجش ضخامت‌ها و موقعیت یابی و درمان تومور.

 

به منظور تغییر مکان دقیق روزانه بیمار در طول مدت درمان و کاهش حرکت بیمار در طول درمان تا توزیع دز تجویز شده به طور دقیقی انجام گیرد.

به منظور حذف اشتباهات بالقوه در ردیابی دستی، بزرگ نمایی و واژگونی تصویر استفاده می‌گردد.

ارزیابی کمی از عدم تحرک و تغییر موقعیت بیمار برای تصویربرداری روزانه دارند.

روش‌های پرتودهی

روش­های مختلفی برای پرتودهی و انتقال اشعه با قدرت نفوذ متفاوت وجود دارد، علاوه براین تعدادی از روشهای پرتو دهی می‌تواند بطور دقیق و کنترل شده برای درمان ناحیه کوچکی از بافت بدون آسیب به بافت و اندام‌های اطراف استفاده شود، در حالیکه برای درمان نواحی بزرگتر از انواع دیگر پرتو استفاده می‌شود. مثلاً در مواردی از دستگاههای بزرگی که اشعه x و گاهی اشعه گاما یا الکترون تولید می‌کنند استفاده می‌شود، بیمار را به دقت بر روی تخت درمان می‌خوابانند آنگاه دستگاه دقیقاً بالای منطقهٔ سرطانی تنظیم می‌شود.

 

در روش اول از یک دوز بالا برای تخریب بافت تومورال در مغز استفاده می شود. سر بیمار در یک قالب مخصوص که به جمجمه متصل است قرار می گیرد. از قالب به منظور تابش به خط مستقیم به تومور سر بیمار استفاده می شود. تابش دقیقاً در ناحیه مورد نظر خواهد بود. این روش بافتهای اطراف تومور عموماً از آسیب در امان خواهند ماند. این شیوه به سه صورت انجام می گیرد: روش متداول استفاده از فوتون های با انرژی زیاد شتاب دهنده خطی که Linac -based stereo tactic RT نامیده می شود. در دومین روش از پرتوی گامای CO60 و در روش سوم از پرتوهای ذرات باردار سنگین مثل پروتونها و یونهای هلیوم Stereo tactic استفاده می شود . این روش اکثراً در درمان تومورهای کوچک خوش خیم یا بد خیم مغز مثل مننژیوما، و تومور هیپوفیز همچنین در درمان بیماریهای دیگر مثل پارکینسون، صرع، تومورهای متاستاتیک مغز (تومورهایی که از قسمتهای دیگر بدن انتشار یافته‌اند) ، به صورت منفرد یا همراه با رادیوتراپی تمام مغز مورد استفاده قرار می گیرند.

در این روش از همان شیوه مورد استفاده در روش های قبل ولی با دوزهای پایین در تعداد جلسات متعدد استفاده می شود. دزهای کم و تعداد جلسات زیاد نتیجه را بهبود بخشیده ، عوارض اشعه را به حداقل می رساند. این روش برای درمان تومورهای مغزی با همان روشی که در قسمتهای دیگر بدن بکار می رود، استفاده می شود. در تحقیقات بالینی سودمندی این دو شیوه به صورت منفرد یا همراه با دیگر روش های پرتو درمانی در حال بررسی است .